Ίσως η λέξη “συν”  είναι αυτή που περισσότερο χαρακτηρίζει τη διαδικασία του λόγου. “Συν” σημαίνει ” μαζί”. Ο λόγος κυρίως είναι επικοινωνιακός – χρειάζεται το “μαζί”. Μιλάμε με τους άλλους, μας μιλούν κι αυτό σημαίνει “μαζί”. Γράφουμε για να διαβαστούμε κι αυτό σημαίνει μαζί. Ο λόγος είναι δηλαδή συμμετοχή (συν-μετοχή), είναι σύνδεσμος μεταξύ ανθρώπων και συνδημιουργός πολιτισμών. Τα βλέμματα, οι χειρονομίες, σι στάσεις σώματος, οι γκριμάτσες σαφώς έχουν τις σημασίες τους, ωστόσο συνήθως συμπληρώνουν το λόγο, παράλληλα μ’ αυτόν ή γεμίζουν τις σιωπές του.

Το γραφείο μου έκλεισε 27 χρόνια δουλειάς τον Ιούνιο. Τα 5 πρώτα χρόνια δούλευα μόνη, αλλά η μοναξιά είναι δύσκολη, ειδικά όταν κάποιος έχει συνηθίσει να δουλεύει ομαδικά, όπως έκανα στη Βοστόνη. Έτσι, σταδιακά δημιούργησα μια δική μου μικρή ομάδα που περιλαμβάνει μια δασκάλα, μία νηπιαγωγό και μία εργοθεραπεύτρια, οι οποίες επίσης δουλεύουν προς την κατεύθυνση του λόγου, προφορικού και γραπτού. Με τις ειδικότητες τους συμπληρώνουν την προσέγγιση της δικής μου δουλειάς. Η αξιολόγηση και το στοχοδιάγραμμα των περιστατικών γίνεται από εμένα και κατόπιν κάποια από τα βήματα προσέγγισης του περιστατικού πραγματοποιούνται από τους συνεργάτες μου. Βεβαίως υπάρχουν συνεργάτες εκτός γραφείου και μπορεί να είναι οι δάσκαλοι και νηπιαγωγοί του κάθε παιδιού, κάποιοι γιατροί που έχουν πιθανόν ασχοληθεί μαζί του και μπορεί να είναι ψυχίατροι, νευρολόγοι, παιδίατροι, ωτορινολαρυγγολόγοι, οδοντίατροι και ορθοδοντικοί όμως ακόμα φυσιοθεραπευτές, ψυχολόγοι, εργοθεραπευτές που το παρακολουθούν παράλληλα. Και βεβαίως οι γονείς. Οι γονείς είναι το μεγάλο συν του λόγου, του «συν» που σημαίνει «μαζί» αλλά και «επιπλέον». Η βοήθεια τους, η παρουσία τους και η στάση τους είναι καθοριστική. Ένα παράδειγμα αυτής της συνεργασίας; Ένα παιδί δεν μπορεί να εξελίσσεται μόνο στο λόγο και να είναι «κολλημένο» σε άλλα εξελικτικά σημεία του, όπως στο φαγητό ή στις φυσικές του ανάγκες. Συχνά οι γονείς πρέπει να πειστούν να βοηθήσουν αποφασιστικά τα παιδιά τους να σταματήσουν τη πιπίλα ή το μπιμπερό ή το «pumper», προκειμένου να βοηθηθούν έτσι και στο λόγο.

Τα προβλήματα του λόγου αφορούν παιδιά και ενήλικες, αλλά η φύση και η αντιμετώπιση τους είναι διαφορετική. Συνήθως βλέπου­με παιδιά στο γραφείο, γιατί ο κόσμος είναι πιο ενημερωμένος ως προς τα προβλήματα λόγου των παιδιών. Ένα εγκεφαλικό επεισόδιο ή μια κρανιοεγκεφαλική κάκωση, που μπορεί να απαντηθούν σε μεγαλύτερους, σπανιότερα ζητούν βοήθεια λογοθεραπευτική και όταν συμβαίνει αυτό ίσως υπάρχουν προβλήματα μετακίνησης του ασθενούς από το σπίτι σε έναν άλλο χώρο. Σε πληθυσμό ενηλίκων συναντά κανείς επίσης προβλήματα στη φωνή ή στη ροή του λόγου. Ακόμη σε ιδιαίτερες περιπτώσεις νοητικής στέρησης, βαρηκοίας, εγκεφαλικής παράλυσης, η λογοθεραπεία πρέπει να επαναλαμβάνεται κατά περιόδους σε τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε ο ασθενής να συντηρεί τις ικανότητες του και να τις τροποποιεί ίσως ανάλογα με τις ανάγκες της ηλικίας του. Ακόμη, πολλοί επαγγελματίες χρήστες του λόγου και της φωνής (δικηγόροι, παρουσιαστές, εκπαιδευτικοί, τραγουδι­στές, κληρικοί) συχνά ζητούν βοήθεια για βελτίωση και διατήρηση των αρθρωτικών και φωνητικών τους ικανοτήτων και δυνατοτήτων.Τα προβλήματα του λόγου αφορούν παιδιά και ενήλικες, αλλά η φύση και η αντιμετώπιση τους είναι διαφορετική. Συνήθως βλέπου­με παιδιά στο γραφείο, γιατί ο κόσμος είναι πιο ενημερωμένος ως προς τα προβλήματα λόγου των παιδιών. Ένα εγκεφαλικό επεισόδιο ή μια κρανιοεγκεφαλική κάκωση, που μπορεί να απαντηθούν σε μεγαλύτερους, σπανιότερα ζητούν βοήθεια λογοθεραπευτική και όταν συμβαίνει αυτό ίσως υπάρχουν προβλήματα μετακίνησης του ασθενούς από το σπίτι σε έναν άλλο χώρο. Σε πληθυσμό ενηλίκων συναντά κανείς επίσης προβλήματα στη φωνή ή στη ροή του λόγου. Ακόμη σε ιδιαίτερες περιπτώσεις νοητικής στέρησης, βαρηκοίας, εγκεφαλικής παράλυσης, η λογοθεραπεία πρέπει να επαναλαμβάνεται κατά περιόδους σε τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε ο ασθενής να συντηρεί τις ικανότητες του και να τις τροποποιεί ίσως ανάλογα με τις ανάγκες της ηλικίας του. Ακόμη, πολλοί επαγγελματίες χρήστες του λόγου και της φωνής (δικηγόροι, παρουσιαστές, εκπαιδευτικοί, τραγουδι­στές, κληρικοί) συχνά ζητούν βοήθεια για βελτίωση και διατήρηση των αρθρωτικών και φωνητικών τους ικανοτήτων και δυνατοτήτων.

Οι διαταραχές του λόγου στον πληθυσμό των παιδιών 6-7 ετών είναι σε ένα ποσοστό του 20-25%, το οποίο είναι ιδιαίτερα υψηλό. Αυτό συμβαίνει γιατί δεν έχουμε έγκαιρη παρέμβαση και βέβαια πρόληψη. Στο ποσοστό αυτό ο βαθμός σοβαρότητας των προβλημάτων που παρουσιάζονται μπορεί να είναι ποικίλος. Κάποια προβλήματα λόγου φαίνεται να υποχωρούν μόνα τους με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, το θέμα είναι ότι πιθανά μέχρι να συμβεί αυτό, ίσως κάποια άλλη παράμετρος του λόγου να έχει μείνει πίσω ή να έχει διαταραχθεί. Ο λόγος είναι αλυσίδα. Αν ο προφορικός λόγος δεν είναι εδραιωμένος, τότε ο γραπτός, που είναι πολύ πιο σταθερός στους κανόνες του και σύνθετος, έχει τεράστια δυσκολία να εισαχθεί και να εδραιωθεί σωστά, σ’ έναν μαθητή της Α’ δημοτικού, για παράδειγμα.

Τα προβλήματα του λόγου δεν θεραπεύονται όλα και πλήρως. Άλλα βελτιώνονται, άλλα τουλάχιστον δεν επιδεινώνονται, άλλα τροποποιούνται θετικά με τη θεραπεία. Το σίγουρο είναι ότι τόσο το περιστατικό όσο και η οικογένεια του μαθαίνουν με τι έχουν να κάνουν και επίσης ενημερώνονται και γνωρίζουν τις στρατηγικές εκείνες που τους βοηθούν ώστε, να αντεπεξέρχονται στη δυσκολία τους. Ο κόσμος είναι πολύ πιο ενημερωμένος και ευαισθητοποιημένος τώρα απ’οτι 10 χρόνια πριν και πιο απενεχοποιημένος στο να ζητά τη βοήθεια του ειδικού. Και αυτό συμβαίνει ακόμη και σε μέρη «δύσκολα», όπως είναι τα ορεινά χωριά της Κρήτης, γεγονός που είναι εντυπωσιακό. Επίσης οι γιατροί και οι δάσκαλοι είναι σήμερα πιο ενημερωμένοι και πιο ανοικτοί σε συνεργασία.

Το γραφείο ενημερώνεται τακτικά για όλες τις καινούριες εκδόσεις παιδικού βιβλίου κυρίως προσχολικής και πρώτης σχολικής αγωγής, για να βοηθήσει τους γονείς στις επιλογές τους. Επίσης έχουμε διαμορφώσει και συχνά ανασκευάζουμε το δικό μας υλικό, ώστε να είναι το πιο κατάλληλο για τις περιπτώσεις μας και ιδιαίτερα για τις πιο ιδιαίτερες περιπτώσεις μας. Διοργανώνουμε ακόμη συναντήσεις γονέων, κάτι σαν σχολή γονέων, όπου γίνεται συζήτηση και ενημέρωση, συχνά και από άλλους ειδικούς.

Έχω το όνομα της «αυστηρής» κατά μια έννοια. Είμαι μάλλον διεκπεραιωτική, αλλά με όραμα. Επιμένω να γίνουν κάποια βήματα της θεραπείας και επιμένω με ζήλο και συνέπεια. Θέλω να ξέρω ότι, όσο περνά από το χέρι μου, έχω κάνει το καλύτερο δυνατό, είτε αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είμαι γλυκιά είτε απαιτητική είτε απόλυτη. Εδώ είναι Μεσόγειος, εδώ είναι Βαλκάνια κι αυτό είναι ίσως το μόνο σημείο που δεν μένω συνεπής σ’ αυτά που έμαθα στην Αμερική, δηλαδή το να μένω σε απόσταση από το περιστατικό. Παθιάζομαι με τη πορεία των περιστατικών και τα παλεύω με ένταση Μεσογειακή, Βαλκανική, δεν ξέρω. Προσπαθούμε φυσικά να κρατάμε ευχάριστο, γελαστό σχεδόν οικογενειακό κλίμα. Και άλλωστε, όταν είσαι με κάποιους ανθρώπους τόσο συχνά, και κάποτε σε δύσκολες ώρες, είναι εύκολο να πέσουν οι “φραγμοί”.

Υπάρχει ένας πανελλήνιος σύλλογος ειδικών στις διαταραχές του λόγου εδώ και 10 χρόνια τουλάχιστον που προσπαθεί να κρατήσει κάποια standards ποιότητας δουλειάς. Εξασφαλίζει τουλάχιστον ότι τα μέλη του έχουν κάνει ανάλογες με το επάγγελμα θεωρητικές σπουδές και πρακτική. Δεν είμαστε επάγγελμα κατοχυρωμένο, με αποτέλεσμα ακόμα και στο ΔΙΚΑΤΣΑ που αναγνωρίζει τίτλους του εξωτερικού να μην υπάρχει σχετική εμπειρία. Βέβαια υπάρχουν και άνθρωποι που δουλεύουν στο χώρο έχοντας κάνει τίποτα σχετικό με λογοθερσπεία. Και όσον αφορά την κρατική αρωγή και πρόνοια; Δυστυχώς η κρατική πρόνοια και παρέμβαση, παρότι τα τελευταία χρόνια έχει γίνει πρόοδος, βρίσκεται ακόμα σε εμβρυϊκά στάδια. Πολλές φορές η πορεία ορισμένων περιστατικών εξαρτάται από την ευαισθησία κάποιων ανθρώπων που στελεχώνουν τους φορείς. Οι περικοπές στον ασφαλιστικό τομέα επηρεάζουν και τη μέριμνα για λογοθεραπεία. Η σχετική νομολογία είναι ελλιπής και έτσι πάλι εξαρτιόμαστε από την οξυδέρκεια και ευαισθησία ορισμένων ανθρώπων.

Νιώθω ότι έχουμε κάνει ένα καλό πρόλογο και είμαστε έτοιμοι να μπούμε στο κυρίως θέμα! Νιώθω καλά που βλέπω παλιά μου παιδιά στο δρόμο, μεγάλα πια, να με χαιρετούν και να με φιλάνε! Κάποιες φορές έχω στο γραφείο τα παιδιά τους,με αντίστοιχα προβλήματα των γονιών τους!…

ΡΟΥΣΟΧΑΤΖΑΚΗ ΜΑΡΙΑ (λογοπαθολόγος)

Ο λογοπαθολόγος ασχολείται με τα προβλήματα του λόγου προφορικού και γραπτού ασχολείται επίσης και με την φωνή. Οπότε με βάση αυτόν τον προσανατολισμό ασχολούμαι με άτομα που έχουν διαταραχές της φωνής.